Beethoven Piano Sonatas Cycle: Recital VI “TEMPEST” (23.03.2024)
04/05/2024
Ngô Hoàng Quân
25/05/2024
GIỚI THIỆU TÁC PHẨM
SERGEI RACHMANINOFF (1873-1943)
Trio élégiaque No. 1 in G minor (1892)
(Tam tấu Bi thương Số 1 giọng Sol trưởng)
Violin: Đỗ Phương Nhi, Cello: Ngô Hoàng Quân, Piano: Nguyễn Thùy Yên
Sáng tác vào tháng 1 năm 1892, khi nhà soạn nhạc chỉ mới 19 tuổi, Tam tấu Bi thương số 1 cung Sol thứ của Sergei Rachmaninoff là một tác phẩm thấm đẫm cảm xúc và day dứt nỗi bi ai, chứa đựng cả sự nhiệt huyết của tuổi trẻ và tài năng sáng tác đang trổ hoa của nghệ sĩ piano người Nga tài ba. Được viết trong khoảng thời gian ngắn đáng kinh ngạc - chỉ bốn ngày, tác phẩm được trình diễn lần đầu tiên vào ngày 30 tháng 1 năm 1892, với chính Rachmaninoff chơi piano, cùng nghệ sĩ violin David Kreyn và nghệ sĩ cello Anatoliy Brandukov.
Tuổi thơ của Rachmaninoff đầy rẫy những bất ổn và khó khăn. Gia đình ông rơi vào cảnh khốn khó về tài chính, bố mẹ ly thân, và em gái ông qua đời vì bệnh bạch hầu - tất cả đều góp phần tạo nên một tuổi thơ đầy biến động về mặt cảm xúc. Bất chấp những thách thức này, tài năng âm nhạc của Rachmaninoff chịu nhiều ảnh hưởng và nở rộ dưới sự hướng dẫn nghiêm khắc giảng viên piano của Nikolai Zverev tại Nhạc viện Moscow. Chính tại đây, ông đã có cơ hội tiếp xúc với những tên tuổi vĩ đại của nền âm nhạc Nga, bao gồm Tchaikovsky, người sau này trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho các tác phẩm của ông.
Tam tấu Bi thương số 1 đáng chú ý bởi cấu trúc chỉ có một chương, khác biệt so với hình thức ba hoặc bốn chương thông thường của các bản tam tấu piano. Chương nhạc duy nhất này mở ra với một chuỗi gồm mười hai đoạn, bắt đầu với Lento lugubre (Thê lương chậm rãi), nơi phần đệm êm ái của bộ dây làm nền cho piano giới thiệu chủ đề chính mang âm hưởng bi thương. Mỗi đoạn tiếp theo lại mang sắc thái và nhịp độ khác nhau, từ più vivo (sống động hơn) đến appassionato (nồng nhiệt), thể hiện khả năng của Rachmaninoff trong việc thổi vào âm nhạc những nét tương phản và chiều sâu cảm xúc.
Chất liệu chủ đề của Tam tấu Bi thương số 1 có nét tương đồng đáng kể với Tam tấu piano giọng La thứ của Tchaikovsky, đặc biệt là chất thê lương và việc sử dụng hành khúc tang lễ để kết thúc tác phẩm. Mặc dù Tam tấu Bi thương số 1 ra đời trước cái chết của Tchaikovsky gần hai năm, nhưng mối liên hệ của tác phẩm với Tchaikovsky là không thể phủ nhận. Đây có thể là minh chứng cho sự tri ân của Rachmaninoff đối với ảnh hưởng của nhà soạn nhạc đàn anh. Điều này càng được chứng tỏ qua các yếu tố chủ đề và cấu trúc vang vọng phong cách của Tchaikovsky, tuy vậy tác phẩm vẫn mang đậm dấu ấn Rachmaninoff với chất thơ hùng tráng và ngôn ngữ hòa âm phong phú.
Dù được sáng tác ở giai đoạn đầu non trẻ của sự nghiệp sáng tác, Tam tấu Bi thương số 1 thể hiện sự trưởng thành cả mặt hình thức lẫn phát triển chủ đề, như một sự dự báo về các tác phẩm sau này của Rachmaninoff. Chủ đề mở đầu, được trình bày với nhiều chuyển đổi phong phú xuyên suốt tác phẩm, cho thấy kỹ năng biến tấu và tích hợp chủ đề của ông. Phân đoạn kết của tam tấu, được đánh dấu bởi sự lặp lại buồn bã của chủ đề mở đầu trong một hành khúc tang lễ, càng nhấn mạnh chất thê lương của tác phẩm.
Hai năm sau, Rachmaninoff tiếp tục phát triển hình thức này như một trung gian biểu lộ cảm xúc với Tam tấu Bi thương số 2, được viết để tưởng nhớ Tchaikovsky. Tuy Tam tấu Bi thương số 1 ít được biết đến hơn về mặt quy mô và phức tạp so với tác phẩm thứ hai, nhưng vẫn là một minh chứng mạnh mẽ cho tài năng thiên bẩm tuổi thiếu thời và sự tôn kính sâu sắc của Rachmaninoff đối với Tchaikovsky.
Tam tấu Bi thương số 1 cung Sol thứ, mặc dù ít nổi tiếng hơn các tác phẩm sau này của Rachmaninoff, nhưng lại chiếm một vị trí đặc biệt trong toàn bộ sáng tác của ông bởi cảm xúc chân thành và cái nhìn thoáng qua về tài năng đang trỗi dậy cùng chiều sâu biểu cảm của nhà soạn nhạc trẻ tuổi. Dù cho được sáng tác ở buổi đầu sự nghiệp và chỉ có một chương, đây vẫn là một tác phẩm xúc động và gợi cảm mãnh liệt - điều sẽ định hình nên di sản âm nhạc của Rachmaninoff.
ROBERT SCHUMANN (1810-1856)
Romance in A major Op. 94, No. 2: Einfach, innig (1849)
(Romance giọng La trưởng, Tập 94, Số 2: Giản dị, chân thành)
Violin: Tăng Thành Nam, Piano: Ju Sun Young
Robert Schumann, nhà soạn nhạc tiêu biểu của thời kỳ Lãng mạn, đã thổi hồn tự sự sâu sắc vào âm nhạc của mình. Các tác phẩm của ông thường vẽ nên những khung cảnh âm thanh sống động gợi lên hình ảnh nhân vật, bối cảnh và diễn biến kịch tính, sáng tạo nên những câu chuyện cổ tích bằng âm thanh. Lớn lên trong một gia đình sính văn chương, có cha là nhà văn kiêm chủ hiệu sách - Schumann đã được bồi đắp về cả văn học lẫn âm nhạc, điều này ảnh hưởng sâu sắc đến trí tưởng tượng phong phú và năng lực sáng tác dồi dào của ông. Mặc dù thành thạo trong việc sáng tác các tác phẩm đồ sộ như giao hưởng và tứ tấu đàn dây, Schumann lại đặc biệt độc đáo trong việc sáng tạo ra những "tác phẩm đặc trưng": những bài hát nghệ thuật, tác phẩm piano solo và những tiểu phẩm đầy quyến rũ cho các nhóm nhạc nhỏ.
Trong số những tiểu phẩm hấp dẫn này có Ba bản Romance, Tập 94, sáng tác năm 1849. Vốn được viết cho oboe và piano, những bản nhạc này cũng không kém phần hấp dẫn trong các chuyển soạn khác cho clarinet hoặc violin. Romance thứ hai Giản dị, chân thành, là một ví dụ điển hình về khả năng của Schumann trong việc dệt nên những câu chuyện âm nhạc nội tâm và giàu biểu cảm.
Romance thứ hai bắt đầu với một bản song tấu du dương giữa hai nhạc cụ, tạo ra bầu không khí yên bình và dịu dàng. Cả violin và piano đều tham gia vào một bản song tấu thực sự, giai điệu của hai nhạc cụ hòa quyện với nhau trong một chuyển động nhẹ nhàng, lắc lư. Sự giản đơn của phần mở đầu trái ngược với chiều sâu cảm xúc mà Schumann truyền tải, với mỗi nhạc cụ đều thấm đẫm sự chân thành từ đáy lòng.
Khi tác phẩm chuyển sang phần "B", tâm trạng chuyển sang một sắc thái năng động và mạnh mẽ hơn. Phần giữa này giới thiệu một chủ đề thô ráp và quyết đoán hơn, tạo sự tương phản rõ nét với sự tĩnh lặng của phần mở đầu. Sức căng trong phần này phản ánh khả năng của Schumann trong việc khám phá nhiều cung bậc cảm xúc trong một khoảng thời gian ngắn của âm nhạc. Tuy nhiên, ngay cả trong đoạn nhạc đầy biến động này, vẫn có cảm giác trữ tình tiềm ẩn và biểu đạt thi ca.
Sự trở lại của phần "A" mang lại âm nhạc thanh bình và lắc lư nhẹ nhàng ban đầu, mang đến cảm giác giải phóng và kết thúc. Sự giản dị và chân thành của phần lặp lại nhấn mạnh vẻ đẹp bền vững và chiều sâu cảm xúc của các dòng giai điệu Schumann. Sự tương tác giữa violin và piano trong phần cuối này nhấn mạnh sự thân mật và chất đối thoại của âm nhạc thính phòng Schumann.
Những Romance của Schumann không phải là những màn trình diễn kỹ thuật phô trương, nhưng chúng đòi hỏi kỹ thuật kiểm soát chuyên môn và nhạy bén với âm sắc. Romance thứ hai, nói riêng, thể hiện sự tinh thông của Schumann về giai điệu trữ tình và khả năng tạo ra những trải nghiệm cảm xúc sâu sắc thông qua các phương tiện âm nhạc có vẻ đơn giản. Chất lượng nhẹ nhàng tựa khúc ca của Romance này, kết hợp với chiều sâu biểu cảm, khiến nó trở thành một tác phẩm vượt trội và quyến rũ trong nhạc mục âm nhạc thính phòng.
Trong Giản dị, chân thành tầm nhìn của Schumann với tư cách là một người kể chuyện lãng mạn trở nên sống động, mang đến cho người nghe một cái nhìn thoáng qua về thế giới tưởng tượng của ông, nơi âm nhạc và cảm xúc hòa quyện một cách liền mạch. Tác phẩm này như một minh chứng cho tài năng của Schumann trong việc tạo ra những câu chuyện âm nhạc thu nhỏ, sống động, tiếp tục vang vọng tới khán giả ngày nay.
JULES MASSENET (1842-1912)
"Méditation" from opera "Thaïs" (1894)
("Suy tưởng" trích từ vở opera "Thaïs")
Violin: Tăng Thành Nam, Piano: Ju Sun Young
Tuy thường được thưởng thức như một tác phẩm hòa tấu độc lập, Suy tưởng của Jules Massenet, trích từ vở opera Thaïs, thực chất có nguồn gốc từ nhà hát opera, là một khúc nhạc đệm chuyển cảnh trong tác phẩm sân khấu đầy xúc động và kịch tính của ông. Mặc dù không được dàn dựng thường xuyên như Manon hay Werther, Thaïs vẫn là một sáng tác nổi bật của Massenet.
Lấy bối cảnh Alexandria thế kỷ thứ tư, câu chuyện kể về Thaïs, một kỹ nữ nổi tiếng, và Athanaël, một tu sĩ quyết tâm cứu rỗi linh hồn nàng. Sau cuộc đối đầu kịch tính với Athanaël, Thaïs gục ngã, choáng ngợp trước lời nói của tu sĩ và nhận ra sự trống rỗng trong cuộc đời mình. Suy tưởng nối tiếp khoảnh khắc dữ dội này, khắc họa tuyệt đẹp sự giằng xé nội tâm và cuối cùng là sự cải đạo của nàng.
Vở opera khép lại với Athanaël, người đã hoàn thành sứ mệnh, trở về tu viện nhưng lại bị giày vò bởi tình yêu mới dành cho Thaïs. Chàng vội vã quay trở lại Alexandria để rồi tìm thấy nàng trên giường bệnh. Trong một cảnh tượng đau xé lòng, chàng thú nhận tình yêu và mong muốn của mình với thân thể bất động của Thaïs, nhấn mạnh sự trớ trêu bi kịch trong số phận đan xen của họ.
Suy tưởng là minh chứng cho thiên tài giai điệu của Massenet. Được sáng tác ban đầu cho violin độc tấu và dàn nhạc, bản nhạc thoát tục này đã được chuyển soạn cho nhiều nhạc cụ khác nhau, mỗi nhạc cụ mang đến một sắc màu độc đáo cho những giai điệu bay bổng, tinh tế của nó. Soạn phẩm vẫn là một trong những bản solo violin gợi cảm và kịch tính nhất trong nền văn học opera, gói gọn chiều sâu cảm xúc và vẻ đẹp mà Massenet rất giỏi thể hiện.
Mặc dù phần nào bị lu mờ bởi những người cùng thời trong những năm cuối sự nghiệp, khả năng dệt nên những câu chuyện hấp dẫn và những hòa âm phong phú của Massenet đã đảm bảo di sản lâu bền của ông. Tác phẩm của ông, thường được mô tả như sở hữu một phong cách nữ tính, đặc biệt được lòng khán giả nữ, minh chứng cho sức mạnh biểu cảm tinh tế của ông.
EDWARD ELGAR (1857-1934)
Salut d'Amour, Op. 12 (1888)
(Lời chào tình yêu, Tập 12)
Violin: Tăng Thành Nam, Piano: Ju Sun Young
Lời chào tình yêu của Edward Elgar, một tác phẩm dịu dàng và chân thành, ra đời từ một khoảnh khắc vô cùng riêng tư trong cuộc đời nhà soạn nhạc. Mùa hè năm 1888, ở tuổi 31, Elgar cùng người bạn thân thiết, Bác sĩ Charles Buck, nghỉ mát tại Settle, Yorkshire. Trước khi lên đường, người yêu dấu của ông, Alice Roberts, đã tặng ông một bài thơ do chính cô sáng tác, mang tên Ân sủng Tình yêu. Lấy cảm hứng từ những lời thơ ấy, Elgar đáp lại bằng một bản tình ca mang tên Liebesgruss (Lời chào Tình yêu), dành tặng "Carice" - sự kết hợp giữa hai từ trong tên của Alice, Caroline Alice. Khi trở về, ông đã trao tặng món quà giai điệu đong đầy tình cảm này cho Alice, kèm theo lời cầu hôn. Họ kết hôn vào năm sau, và con gái họ, sinh ra hai năm sau đó, được đặt tên là Carice để tôn vinh sự cống hiến lãng mạn này.
Mặc dù doanh số ban đầu của tác phẩm khá thấp, nhưng nhà xuất bản của Elgar, Schott, đã thay đổi vận mệnh của bản nhạc bằng cách đổi tên thành Salut d'Amour và rút gọn tên của nhà soạn nhạc thành "Ed. Elgar" để trở nên hấp dẫn hơn. Chiến lược này đã thành công, thúc đẩy đáng kể sự nổi tiếng của tác phẩm, mặc dù Elgar không thu được thêm lợi ích tài chính từ sự gia tăng doanh số này.
Lời chào tình yêu của Elgar thấm đẫm sự giản đơn và trực tiếp, phản ánh sự chân thành trong cảm xúc của ông. Được sáng tác ban đầu cho piano, Elgar sau đó đã nhanh chóng chuyển soạn nó cho violin và piano, cũng như dàn nhạc, đảm bảo tính linh hoạt và sức hấp dẫn rộng rãi của tác phẩm. Bản nhạc nhanh chóng trở thành bản yêu thích, được đánh giá cao nhờ giai điệu trữ tình và sự hòa quyện nhịp nhàng của các dòng nhạc, nắm bắt được bản chất tình yêu của Elgar dành cho Alice.
Tác phẩm này đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của Elgar, là tác phẩm đầu tiên được xuất bản của ông. Vẻ đẹp tinh tế và sự trong sáng về mặt cảm xúc của nó báo trước chiều sâu biểu đạt được tìm thấy trong các kiệt tác sau này của ông. Mặc dù Lời chào tình yêu có thể được coi là nhạc salon nhẹ nhàng, nhưng nó sở hữu một sức hút và chất lượng lâu bền, lay động người nghe, hé lộ tài năng ban đầu của một nhà soạn nhạc sẽ đạt được thành công rực rỡ trong tương lai.
ASTOR PIAZZOLLA (1921-1992)
Histoire du tango (for Violin & Piano) (1985) (Lịch sử tango)
1. Bordel, 1900 (Nhà thổ, 1900)
2. Café, 1930 (Quán Cafe, 1930)
Violin: Đỗ Phương Nhi, Piano: Ju Sun Young
Astor Piazzolla, một nhà tiên phong trong thế giới tango, đã tìm cách ghi chép lại sự phát triển của điệu nhảy mang tính biểu tượng của Argentina này thông qua tổ khúc của ông, Lịch sử Tango. Tác phẩm sáng tác năm 1985 này đã chứng kiến những biến đổi của tango trong thế kỷ 20, gói gọn hành trình của nó từ những nhà thổ thô sơ ở Buenos Aires đến những quán cà phê sang trọng của thập niên 1930.
Nhà thổ, 1900
Hành trình bắt đầu trong bầu không khí sôi động và trần trụi của các nhà thổ vào đầu thế kỷ. Tango, khi mới ra đời, là điệu nhảy của tầng lớp thấp, được sinh ra trong những nhà thổ ánh đèn mờ ở Buenos Aires vào khoảng năm 1882. Ban đầu được đệm bằng guitar và sáo, sau này có thêm piano và concertina, điệu tango thời kỳ đầu này thấm đẫm tinh thần sôi động của bối cảnh ra đời. Nhà thổ, 1900 nắm bắt sự sống động này bằng một giai điệu vui tươi và khiêu khích. Tác phẩm toát lên tiếng trò chuyện và trêu chọc tinh nghịch của những người phụ nữ Pháp, Ý và Tây Ban Nha sống trong những nhà thổ này, giao lưu với cảnh sát, thủy thủ và những người đàn ông khác thường lui tới. Âm nhạc của Piazzolla ở đây tràn đầy duyên dáng, sinh động và một chút tinh quái len lỏi, đặc trưng của tango thời kỳ đầu này. Violin và piano hòa mình vào một cuộc đối thoại sôi nổi, phản ánh năng lượng rộn ràng và sức hút của nơi khai sinh ra tango.
Quán Cafe, 1930
Khi bước sang những năm 1930, tango đã trải qua một sự biến đổi đáng kể. Không còn bó hẹp trong các nhà thổ, nó đã tìm thấy một ngôi nhà mới trong những quán cà phê thanh lịch của Buenos Aires. Quán Cafe, 1930 giới thiệu một điệu tango nội tâm và tinh tế hơn về mặt âm nhạc. Vào thời điểm này, tango không chỉ đơn thuần là một điệu nhảy; nó đã phát triển thành một hình thức biểu đạt âm nhạc mà người ta lắng nghe nhiều hơn là khiêu vũ. Chương nhạc này được đặc trưng bởi nhịp điệu chậm hơn và những hòa âm u sầu, phản ánh sự trưởng thành của tango thành một hình thức lãng mạn và trữ tình hơn. Piazzolla dựa vào những ký ức của riêng ông về âm nhạc tango được chơi trong các quán cà phê Buenos Aires, ghi lại tinh hoa của một thời đại khi các dàn nhạc tango, thường có hai violin, hai concertina, một piano và một bass, tạo ra một âm thanh phong phú và gợi cảm. Tiếng violin biểu cảm, được hỗ trợ bởi phần đệm piano tinh tế, gợi lên cảm giác hoài cổ và lãng mạn, đưa người nghe đến một thời đại khi tango là nhịp đập của văn hóa Argentina.
Lịch sử Tango của Astor Piazzolla là một minh chứng cho chất bền bỉ và phát triển không ngừng của tango. Qua những chương nhạc này, ông mang đến một câu chuyện năng động về điệu nhảy đã chinh phục không chỉ một quốc gia, mà cả thế giới. Khi lắng nghe Nhà thổ, 1900 và Quán Cafe, 1930, khán giả được mời trải nghiệm những thế giới đối lập nơi tango ra đời và phát triển, một điệu nhảy bắt đầu từ bóng tối và vươn lên trở thành một loại hình nghệ thuật được tôn vinh.
FELIX MENDELSSOHN (1809-1847)
Piano Trio No. 1 in D minor, Op. 4 (1839)
(Tam tấu Piano Số 1 giọng Rê thứ, Tập 4)
Violin: Đỗ Phương Nhi, Cello: Nguyễn Tấn Anh, Piano: Vũ Minh Duy
Bản Tam tấu Piano số 1 cung Rê thứ, Tập 49 của Felix Mendelssohn là một kiệt tác của dòng nhạc thính phòng thời kỳ Lãng mạn, tinh hoa kết tinh từ thiên phú trữ tình và kỹ thuật bậc thầy của nhà soạn nhạc. Sáng tác vào năm 1839, khúc tam tấu trở thành một trong những tác phẩm được yêu thích và trình diễn thường xuyên nhất của Mendelssohn, nổi tiếng bởi nét quyến rũ của giai điệu và sự tao nhã trong cấu trúc.
Cuộc đời của Mendelssohn, trái ngược với nhiều nhà soạn nhạc đương thời, đầy mãn nguyện và thành công. Ông không chỉ là một nhà soạn nhạc xuất chúng mà còn là một nhạc trưởng, nghệ sĩ piano và thậm chí là một họa sĩ tài năng. Sự duyên dáng trong giao tiếp xã hội và ổn định tài chính mang lại cho ông một mức độ tự do nhất định, có lẽ phần nào ảnh hưởng đến nét điềm đạm và vui tươi được tìm thấy trong phần lớn âm nhạc của ông. Tuy qua đời khá sớm ở tuổi 38, Mendelssohn vẫn để lại dấu ấn không thể phai mờ trong thời kỳ Lãng mạn, mặc dù các tác phẩm của ông đã bị lãng quên một cách bất công trong những năm sau khi ông mất.
Bản Tam tấu Piano số 1 cung Rê thứ mở đầu bằng một giai điệu hùng tráng tấu nên bởi cello trên nền những hợp âm piano rạo rực. Sự tương phản này tạo ra một sức căng thúc đẩy dòng dòng chảy âm nhạc, cân bằng sự thanh lịch trữ tình với cường độ kịch tính. Hình thức sonata của chương nhạc đầu tiên được chế tác tỉ mỉ, trình bày các chủ đề được phát triển và biến đổi với kỹ năng bậc thầy. Robert Schumann, một nhà soạn nhạc nổi tiếng đương thời, cũng là người hâm mộ Mendelssohn , đã hết lời ca ngợi khúc tam tấu này, ví Mendelssohn với Mozart về khả năng dệt nên những giai điệu trong sáng và rực rỡ.
Chương thứ hai, “Andante con moto tranquillo” (Chậm rãi tĩnh lặng), bộc lộ tài năng sáng tác giai điệu trữ tình của Mendelssohn. Chương nhạc mở đầu bằng điệu piano nhẹ nhàng, gợi nhớ đến "Những ca khúc không lời" của ông, và tạo nên một cuộc đối thoại tuyệt đẹp giữa ba nhạc cụ. Đoạn giữa với chủ đề cuồng nhiệt hơn, tạo ra sự tương phản rõ nét trước khi trở lại phần mở đầu yên bình, được điểm xuyết tinh tế bởi giai điệu piano.
Phong cách đặc trưng của Mendelssohn tỏa sáng rực rỡ trong chương thứ ba, một scherzo “Leggiero e vivace” (Nhẹ nhàng và sôi động). Chương nhạc khiến ta mường tượng đến sự phiêu diêu của “Giấc mộng đêm hè” nổi tiếng của ông. Sự chuyển đổi nhanh chóng giữa các nhạc cụ trong scherzo và cách thể hiện tinh nghịch nhưng không kém phần chính xác là điểm khác biệt thú vị so với các chương trước.
Chương cuối, "Allegro assai appassionato" (Nhanh và nồng nhiệt), bắt đầu với nhịp điệu hừng hực, gần như mang phong cách quân nhạc ở giọng Rê thứ. Chương nhạc này gói gọn tất cả phạm vi kịch tính của tam tấu, hòa trộn những đoạn nhạc mạnh mẽ với những chủ đề trữ tình, rộng lớn. Khí thế dồn dập dẫn đến một kết thúc khải hoàn, chuyển sang Rê trưởng rực rỡ, mang lại một cái kết hân hoan cho tác phẩm.
Bản Tam tấu Piano số 1 cung Rê thứ, Tập 49 của Mendelssohn vẫn là minh chứng cho khả năng hòa trộn giữa hình thức cổ điển và tính biểu cảm lãng mạn trong phong cách sáng tác của ông. Soạn phẩm độc đáo này không chỉ là một phần trong di sản phong phú mà nhà soạn nhạc cống hiến cho kho tàng âm nhạc cổ điển, mà còn khẳng định vị trí không thể thay thế của ông như một cầu nối giữa thời kỳ Cổ điển và Lãng mạn.
Tổng hợp bởi: Bùi Thảo Hương